کوچینگ فرآیندی حرفه‌ای است که در آن کوچ یا مشاور از طریق پرسیدن سؤالات قدرتمند و با استفاده از فنون مشاوره، افراد را در دستیابی به اهداف کسب‌وکاری خود یاری می‌بخشد. در واقع کوچینگ به اشخاص و گروه‌ها کمک می‌کند تا اهدافشان را روشن‌تر تعریف کنند، مسائل اساسی خود را شناسایی کرده و روی راهکارها و اقدامات مشخصی کار کنند تا مسیر راهیابی به اهدافشان هموارتر گردد. کوچینگ می‌تواند در زمینه‌های شخصی، حرفه‌ای، تکنیکی و حتی سازمانی اعمال شود. در ادامه به اهمیت مطرح‌کردن سؤالات کوچینگ اشاره خواهیم کرد.
چرا سؤالات کوچینگ مهم هستند؟
همانطور که گفته شد کوچینگ یک فرآیند فعالانه است که به شخص یا گروه کمک می‌کند تا عمق اهداف و آرزوهای خود را بهتر بشناسند و از طریق انگیزه، هدف‌گذاری و اقدام، اهدافشان را دنبال کنند. بدیهی است که کوچ یا مشاور برای دستیابی به این منظور، نیازمند پرسیدن سؤال‌های مختلف و ایجاد تمرکز بر روی آن‌هاست تا افراد از طریق این سؤالات به درک عمیق‌تری از وضعیت کنونی خود رسیده و مسیر حرکتشان به سمت هدف هموار گردد. در حقیقت سؤالات کوچینگ به منظور ایجاد تفکر و تحلیل عمیق‌تر، شناسایی اهداف و آرزوها، تشخیص موانع موجود، یافتن راهکار و ایجاد تعهد پرسیده می‌شوند تا از این طریق به افراد در دستیابی به اهداف کسب‌وکاریشان یاری برسانند. در ادامه قصد داریم ۲۳ مورد از سؤالات مهم کوچینگ را بررسی کنیم.
چه چیزی را از این جلسهٔ کوچینگ می‌خواهید به دست بیاورید؟
پیش از هر چیز مراجع باید به این سؤال مهم پاسخ دهد که هدفش از شرکت در جلسهٔ کوچینگ چیست و خواهان دستیابی به چه چیزهایی است؟ به این ترتیب شاید لازم باشد که برخی انتظارات غلط دربارهٔ جلسات کوچینگ شناسایی و تحلیل شود. مراجع باید بداند که جلسات کوچینگ فقط به منظور هدایت افراد به سمت اهدافشان تشکیل می‌شوند. کوچ یا مشاور، فقط یک تسهیل‌کننده است نه پیشگو! بنابراین قرار نیست در جلسات کوچینگ به افراد گفته شود که باید دقیقا با زندگی خود چکار کنند؟! همچنین قرار نیست تمام کارهایشان را به کوچ بسپارند و یا قرار نیست در این جلسات همیشه با آن‌ها موافقت شود. زیرا یکی از اهداف این جلسات به چالش کشیدن اهداف و انگیزه‌های افراد است تا در نهایت امر، بهترین تصمیم اتخاذ شود. بنابراین داشتن انتظار معقول و منطقی از این جلسات، اولین قدم برای بهره‌برداری صحیح از آن‌هاست.
نتیجهٔ ایده‌آل مد نظر شما چیست؟
مراجع باید مشخص کند که با شرکت در جلسات کوچینگ، دقیقا به چه نتیجه‌ای می‌خواهد دست پیدا کند؟ باید با دیدی واقع‌گرایانه به اهداف خود نگاه کرده و سپس مشخص کند که این جلسه می‌تواند چه نقشی در روند رسیدن ایشان به مقصود داشته باشد. نکتهٔ قابل توجه این است که گاهی ممکن است افراد به آنچه برای ایشان ایده‌آل است آگاهی کافی نداشته باشند. از طریق مواجه‌شدن با این سؤال برای آن‌ها فرصتی فراهم می‌شود که به این موضوع بهتر اندیشنده و با توجه به نتایج ایده‌آل خود، داوری بهتری از یک جلسهٔ کوچینگ داشته باشند و میزان کارآرایی آن جلسه را در رابطه با اهداف خود تعیین کنند.
در صورتی که به اهداف خود برسید، چه سود و مزایایی برای شما دارد؟
در کتاب Co-Active Coaching نوشتهٔ Henry kimsey-House و Laura Whitworth عنوان شده است که تعیین هدف‌های واضح و مشخص، یکی از اصلی‌ترین مراحل کوچینگ است و این چنین هدف‌هایی می‌تواند افراد را به سمت تغییر و بهبود هدایت کنند. مطرح کردن این سؤال که رسیدن به هدف چه سود و مزایایی خواهد داشت، می‌تواند برای افراد انگیزه‌بخش بوده و موجب تقویت اعتماد به نفس آن‌ها شود. بنابراین یادآوری مزایای رسیدن به هدف به افراد کمک می‌کند تا با انگیزه و تلاش بیشتری به مسیر ادامه دهند.
در حال حاضر چه اتفاقی می‌افتد؟ تأثیر یا نتیجه‌ای از آن به دست می‌آید؟
یکی از سؤالات مهم در زمینهٔ کوچینگ، طرح سؤالات مربوط به واقعیت فعلی است. باید تلاش کرد تا مراجع از شرایط و واقعیات فعلی مطلع شود. او باید بداند که در حال حاضر چه اتفاقی دارد برای او رخ می‌دهد،کیفیت و چگونگی این اتفاق به چه صورت است و نتایج حاصل از آن کدامند؟ بدیهی است که با آگاهی کامل از شرایط فعلی، با دید وسیع‌تری می‌توان درمورد اقدامات آینده برنامه‌ریزی و گام‌های بعدی را مدیریت کرد.
آیا تاکنون هیچ گامی در راستای دستیابی به هدف خود برداشته‌اید؟
مطرح‌کردن این سؤال در درجهٔ اول به مراجع کمک می‌کند تا با تجزیه و تحلیل دقیق و هدفمند خود، به تحلیل جایگاه واقعی خود نسبت به هدف تعیین‌شده بپردازد و از طرف دیگر به کوچ کمک می‌کند تا با اطلاع از اقدامات مراجع، به اندازه‌گیری میزان پیشرفت وی بپردازد. در حقیقت پاسخ به این سؤال مشخص می‌کند که مراجع در مسیر رسیدن به اهداف خود در کدام مرحله قرار دارد و باید چه مراحل دیگری را پشت سر بگذارد.
در مسیر هدفتان، در کدام مرحله قرار دارید؟
طرح این پرسش موجب توجه بیشتر مراجع به عملکرد خود می‌شود. گاهی ممکن است افراد در برنامه‌ریزی برای رسیدن به هدف دچار مشکل شوند. در این حالت عبور از یک مرحله به مرحلهٔ دیگر و نیز تصمیم‌گیری برای شروع مرحلهٔ جدید دشوار می‌شود. با پرسیدن این سؤال که شما در کدام مرحله از مسیر رسیدن به هدفتان قرار دارید، به مراجعه‌کننده کمک می‌کنید تا به درک عمیق‌تر و دقیق‌تری از شرایط فعلی خود دست یابد.
از ۱ تا ۱۰ در چه مرحله‌ای از مسیر رسیدن به هدفتان هستید؟
عدد ۱ بیانگر کمترین میزان رضایت و عدد ۱۰ نشان‌دهندهٔ بیشترین میزان رضایت است. همهٔ افراد خودشان می‌دانند که از ۱ تا ۱۰ در چه مرحله‌ای قرار دارند. فرض کنید مراجعه‌کننده‌ای عدد ۴ را به خود می‌دهد. این سؤال او را به فکر وامی‌دارد که برای رسیدن به عدد ۱۰، چه کاستی‌هایی داشته است و از این پس باید چه اقدامات و برنامه‌ریزی‌هایی برای دستیابی به بیشترین میزان رضایت انجام دهد؟ بدین ترتیب این پرسش می‌تواند مراجع را در مسیر رسیدن به اهداف، به طرف جلو سوق دهد.
چه عواملی تاکنون به موفقیت شما کمک کرده‌اند؟
یکی از سؤالات مهم در جلسات کوچینگ، بررسی عوامل مؤثر در موفقیت است. بررسی نقاط روشن مسیر پیش رو و تقویت آن نقاط، می‌تواند سرعت پیشرفت را دوچندان کند. همچنین شناخت عوامل موفقیت، به مراجع این حس را القا می‌کند که او در مسیر رسیدن به هدف، در جای درستی قرار دارد. کوچ نیز با شناخت این عوامل می‌تواند با دقت بیشتر و دید وسیع‌تری، مراجع را برای انتخاب گام‌های بعدی راهنمایی کند.
تاکنون چه پیشرفتی را کسب کرده‌اید؟
طرح این سؤال که تاکنون چه پیشرفتی را کسب کرده‌اید می‌تواند موجب برانگیختن بیشتر افراد در مسیر دستیبابی به اهداف باشد. گاهی افراد در آستانهٔ وقوع موفقیت، دست از اهداف خود می‌کشند و به یکباره همه چیز را رها می‌کنند. مشکلات و موانع موجود در مسیر پیشرفت، نباید موجب ایجاد ناامیدی و احساس شکست شود. بنابراین توجه به نیمهٔ پر لیوان و یادآوری اینکه افراد تاکنون چه پیشرفت‌هایی را کسب کرده‌اند، می‌تواند موجب ایجاد انگیزهٔ کافی شده و افراد را برای پیمودن مسیر یاری کند.
چرا تاکنون به اهداف خود دست پیدا نکردید؟
از دیگر نکات اساسی که لازم است مراجع با آن مواجه شود، افزون بر بررسی عوامل موفقیت، بررسی موانع رسیدن به اهداف است. بسیاری از مواقع ممکن است افراد متوجه آن نباشند که چه چیزی سد راهشان شده است. کوچ می‌تواند با پرسیدن این سؤال، ذهن مراجع را به سمت موانع و مشکلات موجود سوق دهد. بدیهی است که با شناخت موانع، به صورت بهتر و مؤثرتری می‌توان به دنبال راه‌حلی برای مرتفع‌کردن مشکلات بود.
فکر می‌کنید چه چیزی شما را متوقف کرده است؟
طرح این پرسش به دو دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است: نخست آن که ذهن مراجع به سمت بررسی و تحلیل نواقص کار و مشکلات و موانع موجود هدایت می‌شود و دیگر آن که کوچ می‌تواند تحلیل بهتری از موانع اصلی داشته باشد. کوچ با طرح این پرسش می‌تواند به مراجع بفهماند که مشکلات و موانع دو دسته‌اند: مسائل قابل کنترل و مسائل غیر قابل کنترل. گاه ممکن است مراجع مسئله‌ای را به عنوان مانع در نظر بگیرد در حالی که آن مسئله یک گره ذهنی و کاملا قابل کنترل بوده و به راحتی با اصلاح طرز فکر و تمرین‌های مختلف قابل حل باشد.
تاکنون چه تلاش‌هایی کردید و چه راه‌هایی را امتحان کردید؟
یکی از مؤثرترین سؤالات، سؤالات مربوط به مسئولیت‌پذیری است. با طرح این پرسش که تا امروز چه تلاش‌هایی کردید، کوچ می‌تواند میزان مسئولیت‌پذیری مراجع را اندازه‌گیری کرده و مراجعه‌کننده نیز می‌تواند آگاهی بیشتری از مسیر طی‌شده پیدا کند. در واقع این سؤال به مراجعه‌کننده کمک می‌کند که از بیرون و از چشم‌انداز فرد دیگری به تلاش‌های خود نگاه کرده و با آگاهی از تلاش‌های خود به انگیزهٔ لازم برای پیمودن مسیر دست یابد. همچنین با طرح این پرسش، کاستی‌ها و نواقص موجود نیز بر او روشن خواهد شد.
الان چه راه‌هایی را می‌توانید بهتر انجام دهید؟
پس از اینکه ذهن مراجعه‌کننده به تحلیل موانع موجود و تلاش‌های انجام‌شده پرداخت، بهترین زمان برای طرح این پرسش است که حالا بهترین راه‌هایی که می‌توان طی کرد چیست؟ در این زمان افراد، بهتر از هر زمان دیگری می‌توانند درک درستی از شرایط و راه‌حل‌های موجود داشته باشند.
فکر می‌کنید در قدم بعدی چه کاری را باید انجام دهید؟
بعد از پیداکردن بهترین اقدام برای شرایط کنونی، نوبت به برنامه‌ریزی برای گام‌های بعدی می‌رسد. هنگامی که ذهن مراجعه‌کننده با طرح پرسش‌های قبلی سازمان یافت، وقت آن است که کوچ او را برای مواجه با مراحل بعدی آماده کند. به این ترتیب افراد می‌توانند برای اقدامات بعدی خود برنامه‌ریزی کنند.
فکر می‌کنید برای به دست آوردن نتایج بهتر یا نزدیک‌تر به هدفتان باید چه کاری را انجام دهید؟
زمانی که افراد به راههای رسیدن به هدف فکر می‌کنند، طبیعتا راههای متعددی به ذهنشان می‌رسد. اما عمر کوتاه و محدود آدمی، فرصت انجام همهٔ آن‌ها را به افراد نخواهد داد. در چنین زمانی، اهمیت اولویت‌بندی نمایان خواهد شد. طرح این پرسش به افراد کمک می‌کند تا از میان راههای موجود، بهترین و نزدیک‌ترین راه‌ها را برای رسیدن به هدف برگزینند.
در این مسیر چه کسانی می‌توانند به شما کمک کنند؟
همیشه در مسیر رسیدن به هدف، حمایت افرادی که تجربه یا دانش مرتبط دارند، می‌تواند بسیار مفید باشد. این افراد می‌توانند شامل مربی یا مشاور، همکاران، اعضای خانواده، دوستان و یا انجمن‌ها و گروه‌های حرفه‌ای باشند. با طرح این پرسش مراجع می‌تواند به نقش افراد کمک‌کننده در این مسیر آگاه شده و با کمک‌گرفتن از آن‌ها سختی‌های مسیر را بر خویشتن هموار کنند.
دشوارترین بخش این مسیر برای شما کدام است؟
بعضا پیش می‌آید که افراد نسبت به اهداف خود به صورت افراطی، مثبت‌اندیشند. به این معنا که به دشواری‌های موجود توجهی ندارند و همین امر موجب می‌شود که به محض مواجهه با دشواری‌ها، دست از ادامهٔ مسیر بکشند. طرح این پرسش که دشوارترین بخش این مسیر برای شما کدام است، موجب می‌شود که افراد بدانند که با وجود دشواری‌های موجود، باز هم خواهان هدفشان هستند یا نه!
چه توصیه‌ای به یک دوست دربارهٔ این موضوع می‌دهید؟
همهٔ ما در مواجهه با دیگران، واعظان بهتری هستیم زیرا معمولا نصیحت‌کردن دیگری، راحت‌تر از نصیحت‌کردن خودمان است. بنابراین وقتی این سؤال توسط کوچ مطرح می‌شود، مراجعه‌کننده ضمن ارائهٔ توصیه به دیگری، خودش نیز متوجه نکات ارزشمندی می‌شود که در مسیر رسیدن به هدف برای او مفید خواهد بود.
اگر کسی چنین چیزی به شما بگوید، فکر می‌کنید چه اتفاقی خواهد افتاد؟
بعد از طرح پرسش بالا، برای اینکه مراجعه‌کننده توصیهٔ خود را به طور دقیق و از زوایای مختلف تحلیل کرده و کارآیی راه حل ارائه‌شده را در مورد مسیر و هدف خود بررسی کند، کوچ می‌تواند این سؤال را مطرح کند که اگر کسی چنین توصیه‌ای به شما کند چه تأثیری خواهد داشت؟ طرح سؤالات جزئی‌تر به مراجع کمک می‌کند تا تمام نقاط تاریک و روشن راه‌حل‌ها را بررسی کرده و بهترین تصمیم را اتخاذ کنند.
فکر می‌کنید در حال حاضر چه کاری را باید انجام دهید؟
طرح این پرسش به افراد کمک می‌کند که برای چند لحظه به جایگاه کنونی خود توجه کرده و به اقداماتی که باید انجام دهند بیشتر بیاندیشند. این سؤال که فکر می‌کنید در حال حاضر باید چه اقداماتی انجام دهید و یا حتی چه کارهایی را انجام ندهید، موجب می‌شود که افراد به این موضوع آگاه شوند که اقدام‌کردن یا اقدام‌نکردن آن‌ها تا چه اندازه می‌تواند در نتیجهٔ کار اثرگذار باشد.
چه موانعی را انتظار و یا چه برنامه‌ریزی برای آن‌ها نیاز دارید؟
بررسی موانع چنان که گفتیم از اهمیت بالایی برخوردار است. کوچ باید از مراجع این سؤال را بپرسد که در مسیر رسیدن به هدف، چه موانعی را پیش‌بینی می‌کند. با طرح این پرسش افراد می‌توانند به این نکته آگاه شوند که آیا با وجود چالش‌های موجود باز هم به شروع و ادامهٔ مسیر علاقمند هستند یا نه. همچنین طرح این پرسش که برای چالش‌های احتمالی، چه برنامه‌ریزی‌ای خواهید داشت، موجب می‌شود که افراد هنگام مواجه با چالش‌ها، به دلیل برنامه‌ریزی‌های از پیش تعیین‌شده، اقدامات مؤثرتر و بهتری داشته باشند.
چه منابعی می‌توانند به شما کمک کنند؟
در راه رفع موانع موجود استفاده از منابع مختلف می‌تواند بسیار مفید باشد. منابعی همچون دوره‌های آموزشی، کتاب‌ها و مقالات، کمک‌گرفتن از مربی یا مشاور، دیدگاه‌های دیگران، تجربهٔ شخصی و اشتباهات خود یا دیگران. طرح این سؤال می‌تواند به شناخت بهتر منابع کمک‌کننده بیانجامد.
چه نوع حمایتی برای انجام آن نیاز دارید؟
برای رفع چالش‌ها و موانع همواره به حمایت‌هایی نیاز است. این حمایت‌ها شامل حمایت انگیزشی، علمی، عاطفی، عملی و… می‌شود. با طرح این پرسش افراد می‌توانند بهترین منبع حمایتی خود را برای ادامهٔ مسیر بیابند.
این سؤالات چه کمکی به ما می‌کنند؟
همانطور که دیدیم مهارت پرسشگری در کوچینگ از اهمیت بالایی برخوردار است. این مهارت سبب می‌شود که کوچ به اطلاعات عمیق و دقیقی از مراجع دست یابد. با اطلاعات حاصل از پرسش‌ها، کوچ می‌تواند به خوبی روی نیازها، اهداف، آرزوها، مهارت‌ها و محدودیت‌های مراجع متمرکز شده و اقدامات لازم برای هدایت افراد به سمت هدف دلخواه را انجام دهد. بنابراین در یک نگاه کلی می‌توان گفت که هدف سؤالات کوچینگ شناخت اهداف مراجع، ایجاد رابطه‌ای صمیمانه و مؤثر میان کوچ و مراجعه‌کننده، تعیین نقاط قوت و ضعف و بهبود مهارت‌ها و توانایی‌ها برای رسیدن افراد به اهداف مورد نظر است. در این مقاله کوشیدیم شما را با برخی از مهم‌ترین سؤالات کوچینگ آشنا کنیم.
