فهرست مطالب
- 1 تعریف هوش هیجانی از نگاه منتقدین و دانشمندان
- 2 تعریف هوش هیجانی از نگاه پیتر سالووی (Peter Salovey) و جان مایر (John Mayer)
- 3 تعریف هوش هیجانی از دید دانیل گلمن
- 4 تعریف هوش هیجانی از دید برادبری و گریوز
- 5 هوش هیجانی از دید آنتونیو داماسیو
- 6 هوش هیجانی از دید ادوین لاکه
- 7 هوش هیجانی از دید هوارد گاردنر
- 8 تعریف هوش هیجانی یا EQ به زبان ساده
- 9 تاثیرات هوش هیجانی روی افراد در زندگی
- 10 کاربرد هوش هیجان در زندگی افراد
- 11 فواید هوش هیجانی
- 12 راهکارهای تقویت هوش هیجانی
- 13 مولفه‌های اصلی هوش هیجانی
- 14 نشانه‌های هوش هیجانی بالا در افراد
- 15 نشانه‌های هوش هیجانی پایین در افراد
- 16 هوش هیجانی به درد چه افرادی از جامعه می‌خورد؟
- 17 تفاوت EQ و IQ؟
- 18 آی‌کیو یا ای کیو کدام در زندگی موثر تر است؟
- 19 تفاوت هوش هیجانی و هوش اجتماعی
- 20 کاربرد هوش هیجانی در محیط کار و عملکرد کاری افراد
تعریف هوش هیجانی از نگاه منتقدین و دانشمندان
هوش هیجانی جز آن دسته از مفاهیمی است که تعاریف متعددی دارد؛ برخی از منتقدین هوش هیجانی را غیرقابل‌اندازه‌گیری، مبهم و فاقد اعتبار دانسته‌اند؛ اما در مقابل برخی تحقیقات نشان‌دهنده این است که هوش هیجانی نقش مهمی در زندگی افراد ایفا می‌کند؛ در ادامه به بررسی نظرات محققین این حوزه پرداخته شده است.تعریف هوش هیجانی از نگاه پیتر سالووی (Peter Salovey) و جان مایر (John Mayer)
پیتر سالووی یک روان‌شناس اجتماعی برجسته و برنده همچنین جایزه گروبر در روان‌شناسی است. جان مایر نیز استاد روان‌شناسی دانشگاه نیوهمپشایر است و کتاب‌های متعددی در این زمینه نوشته است.سالووی به همراه جان مایر، اولین‌بار در سال 1990 هوش هیجانی را به‌عنوان “توانایی درک، استفاده، مدیریت و تنظیم احساسات خود و دیگران” تعریف کردند. مدل هوش هیجانی آنها شامل چهار مولفه اصلی است که در زیر به آنها پرداخته شده است.- درک احساسات: توانایی تشخیص و شناسایی احساسات خود و دیگران
- استفاده از احساسات: توانایی به‌کارگیری احساسات برای تسهیل تفکر و حل مسئله
- مدیریت احساسات: توانایی کنترل و تنظیم احساسات خود به‌گونه‌ای که رفتار مناسب و سازنده داشته باشیم
- تنظیم روابط: توانایی برقراری و حفظ روابط سالم با دیگران از طریق درک و مدیریت احساسات خود و دیگران
تعریف هوش هیجانی از دید دانیل گلمن
دانیل گلمن، روان‌شناس برجسته، هوش هیجانی را توانایی انگیزه دادن، داشتن پشتکار در شرایط دشوار، کنترل رفتار، همدلی با دیگران و امیدواری تعریف می‌کند. یعنی مجموعه‌ای از توانایی‌هایی که به ما کمک می‌کنند احساسات و هیجانات خود و دیگران را تشخیص بدهیم. اجزای کلیدی هوش هیجانی از دید گلمن شامل موارد زیر است.- خودآگاهی
- خودتنظیمی
- انگیزه
- همدلی
- مهارت‌های اجتماعی
تعریف هوش هیجانی از دید برادبری و گریوز
هوش هیجانی دریچه‌ای به دنیای احساسات و روابط است. تراویس برادبری و جین گریوز، هوش هیجانی را توانایی تشخیص و درک احساسات در خود و دیگران و به‌کارگیری این آگاهی برای مدیریت رفتار و روابط تعریف می‌کنند. مدل هوش هیجانی برادبری و گریوز بر چهار مهارت کلیدی تمرکز دارد.- خودآگاهی
- خودمدیریتی
- آگاهی اجتماعی
- مدیریت رابطه
هوش هیجانی از دید آنتونیو داماسیو
آنتونیو داماسیو، عصب‌شناس برجسته، هوش هیجانی را توانایی درک، استفاده، مدیریت و تنظیم احساسات خود و دیگران تعریف می‌کند. به اعتقاد وی، تقویت هوش هیجانی منجر به ارتقای سلامت‌‌روان، افزایش عزت‌نفس، تاب‌آوری در برابر استرس و مقابله با اضطراب و افسردگی، ایجاد و حفظ روابط عاطفی و اجتماعی قوی، افزایش کارایی، رهبری موثر و حل مسئله می‌شود.دیدگاه داماسیو بر نقش اساسی احساسات در تصمیم‌گیری تأکید دارد. او معتقد است که احساسات، واکنش‌های طبیعی بدن به رویدادهای بیرونی هستند و مغز این واکنش‌ها را تفسیر می‌کند و احساس را شکل می‌دهد. مدل هوش هیجانی داماسیو شامل پنج مؤلفه کلیدی است.- آگاهی از احساسات
- کنترل احساسات
- انگیزه
- همدلی
- مهارت‌های اجتماعی
هوش هیجانی از دید ادوین لاکه
ادوین لاکه، دیدگاه انتقادی نسبت به مفهوم هوش هیجانی دارد. او معتقد است که هوش هیجانی اصطلاحی مبهم و گمراه‌کننده است و به‌اندازه کافی علمی و دقیق نیست؛ مفهومی تکراری است و مفاهیم موجود در روان‌شناسی را دوباره بیان و بیش از حد بر جنبه‌های منفی احساسات مانند خشم و اضطراب تمرکز دارد و به جنبه‌های مثبت احساسات مانند شادی و خلاقیت توجه کافی نمی‌کند.هوش هیجانی از دید هوارد گاردنر
هوارد گاردنر، هوش هیجانی را به‌عنوان یکی از انواع هوش در نظر می‌گیرد و معتقد است که هوش هیجانی نقشی حیاتی در موفقیت افراد ایفا می‌کند؛ به افراد کمک می‌کند تا روابط قوی با دیگران ایجاد کنند، در حل تعارضات موثر باشند و در شرایط چالش‌برانگیز انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشند.
تعریف هوش هیجانی یا EQ به زبان ساده
هوش هیجانی یا EQ (Emotional Intelligence) به مجموعه‌ای از مهارت‌ها و توانایی‌ها برای درک و مدیریت احساسات خود و دیگران گفته می‌شود به‌گونه‌ای که در رسیدن به اهداف، درک و همدردی با احساسات دیگران، برقراری ارتباط موثر، حل تعارض، کار تیمی و رهبری کمک کند و قابل ارتقا است.تاثیرات هوش هیجانی روی افراد در زندگی
تقویت هوش هیجانی تاثیرات مثبتی در زندگی خواهد داشت که در ادامه به تاثیرات هوش هیجانی بر زندگی افراد پرداخته شده است.- ارتقای شغلی
- افزایش کارایی و بهره‌وری
- ایجاد روابط قوی با همکاران
- رهبری موثر
- افزایش موفقیت در تحصیل و کار
- یادگیری بهتر
- تمرکز و انگیزه بیشتر
- بهبود سلامت روان
- کاهش استرس و اضطراب
کاربرد هوش هیجان در زندگی افراد
افراد با هوش هیجانی بالا می‌توانند به طور موثرتر با دیگران ارتباط برقرار کنند، سوءتفاهم را به حداقل برسانند، تعارضات را به طور موثرتر حل کنند، به راه‌حل‌های خلاقانه برسند، به طور موثرتر در تیم کار کنند، رهبری موثرتری داشته باشند، از سلامت روان بهتری برخوردارند و در برابر استرس و اضطراب مقاوم‌تر هستند.فواید هوش هیجانی
هوش هیجانی بالا میتواند به افراد کمک کند تا زندگی شادتر، سالم‌تر و موفق‌تری داشته باشند؛ از احساسات خود برای حل مشکلات و ایده‌پردازی استفاده کنند؛ احساسات خود را درک و مدیریت کنند؛با درنظرگرفتن احساسات خود و دیگران، تصمیمات عاقلانه‌تری بگیرند؛ در برابر چالش‌ها و تغییرات انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشند و به طور خلاصه، هوش هیجانی یک مهارت کلیدی برای زندگی شادتر، سالم‌تر و موفق‌تر است.راهکارهای تقویت هوش هیجانی
هوش احساسی یک مهارت است و همانند سایر مهارت‌ها با تمرین و آموزش امکان تقویت آن وجود دارد. راهکارهای متعددی برای تقویت هوش هیجانی وجود دارد که در زیر به آنها پرداخته شده است.- به احساسات خود توجه کنید و آنها را نام‌گذاری کنید
- به این فکر کنید که چه چیزی باعث ایجاد این احساسات در شما شده است
- احساسات شما چگونه بر افکار و رفتار شما تأثیر می‌گذارند
- تکنیک‌های مدیریت استرس مثل تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا را یاد بگیرید
- احساسات خود را به طور واضح و بدون قضاوت به دیگران بیان کنید
- یاد بگیرید چگونه تعارضات را به طور مسالمت‌آمیز و سازنده حل کنید
- سعی کنید خود را جای دیگران بگذارید، به این فکر کنید که اگر شما جای آنها بودید چه احساسی داشتید
- یاد بگیرید چگونه روابط سالم و پایدار ایجاد کنید
- بدون قضاوت، بادقت و به‌طور فعال به صحبت‌های دیگران گوش کنید
مولفه‌های اصلی هوش هیجانی
بهطورکلی هوش هیجانی 5 مولفه اصلی دارد و باتوجه به آنها می‌توان EQ را تعریف کرد.- خودآگاهی: توجه به احساسات و درک علل آنها
- خودتنظیمی: یادگیری تکنیک‌های مدیریت و کنترل احساسات
- افزایش مهارت‌های همدلی: سعی کنید خود را جای دیگران بگذارید و احساسات آنها را درک کنید
- تقویت مهارت‌های اجتماعی: یاد بگیرید چگونه به طور موثر با دیگران ارتباط برقرار کنید
- انگیزه: تلاش برای رسیدن به اهداف درصورتی‌که فقط موفقیت و یا عدم موفقیت، فارغ از نتیجه نهایی، تاثیری در انگیزه ما نداشته باشد
نشانه‌های هوش هیجانی بالا در افراد
افراد با هوش عاطفی بالا (EQ) در درک و مدیریت احساسات خود و دیگران مهارت دارند، از زندگی خود لذت می‌برند، روابط قوی و سالمی با دیگران برقرار می‌کنند؛ به‌سرعت متوجه احساسات خود می‌شوند؛ می‌توانند احساسات خود را به طور دقیق نام‌گذاری کنند، می‌دانند چه چیزی باعث ایجاد احساسات در آنها می‌شود؛ می‌توانند از تأثیرات احساسات خود بر دیگران آگاه باشند؛ قبل از عمل به عواقب آن فکر می‌کنند؛ به‌جای پرخاشگری، خشم خود را مدیریت و به طور سازنده بیان می‌کنند.در مواجهه با چالش‌ها، دیدگاه مثبت خود را حفظ می‌کنند و به‌راحتی با شرایط جدید سازگار می‌شوند؛ برای خود اهداف روشن و قابل‌اندازه‌گیری تعیین و برای رسیدن به آنها تلاش می‌کنند؛ منتظر نمی‌مانند تا دیگران به آنها بگویند چه کاری انجام دهند و پیش‌قدم می‌شوند؛ در ایجاد و حفظ روابط سالم مهارت دارند و به دنبال راه‌حل‌های برد-برد هستند.
نشانه‌های هوش هیجانی پایین در افراد
با باتوجه‌به این که هیچ‌کس کامل نیست، هوش هیجانی و یا هوش عاطفی یک مهارت است که می‌توان آن را تقویت کرد و افراد در سطوح مختلفی از هوش هیجانی قرار دارند؛ می‌توان افرادی که از هوش عاطفی کمتری برخوردارند را با ویژگی‌های زیر شناخت.خودآگاهی
- عدم شناخت احساسات، نمی‌توانند احساسات خود را به طور دقیق تشخیص و نام‌گذاری کنند
- عدم درک علل احساسات
- عدم آگاهی از تأثیرات احساسات
خودتنظیمی
- عدم توانایی مدیریت استرس
- عدم توانایی در کنترل تکانه
- عدم توانایی در کنترل و مدیریت خشم
- عدم انعطاف‌پذیری در برابر شرایط جدید و تغییر
انگیزه
- عدم تعهد به اهداف
- عدم ابتکار عمل
- بدبینی در مواجهه با چالش‌ها
همدلی
- عدم درک احساسات دیگران
- عدم همدردی
- مهارت‌های اجتماعی ضعیف
مهارت‌های اجتماعی
- عدم توانایی در برقراری ارتباط موثر
- عدم توانایی در گوش‌دادن فعال
- عدم توانایی در حل تعارض
- عدم توانایی در رهبری
هوش هیجانی به درد چه افرادی از جامعه می‌خورد؟
مهارت‌های هوش احساسی یک مهارت است که در هر زمینه‌ای به موفقیت افراد کمک می‌کند؛ اما به طور خاص برای افراد زیر میتواند مفیدتر باشد.- رهبران: به رهبران کمک می‌کند تا با انگیزه و الهام‌بخش باشند، اعتماد ایجاد کنند و تعارضات را به طور موثر حل کنند.
- معلمان: به معلمان کمک می‌کند تا با دانش‌آموزان ارتباط برقرار کنند و محیط یادگیری مثبتی ایجاد کنند.
- والدین: به والدین کمک می‌کند تا با فرزندان خود ارتباط برقرار کنند، آنها را تربیت کنند، و روابط قوی و سالمی با آنها ایجاد کنند.
- متخصصان بهداشت روان: هوش هیجانی کمک می‌کند تا با مراجعان خود همدلی کنند، روابط درمانی قوی ایجاد کنند، و درمان موثرتری ارائه دهند.
- افراد در مشاغل خدمات مشتری و فروش: کمک می‌کند تا با مشتریان ارتباط برقرار کنند، نیازهای آنها را درک کنند و اعتماد آنها را جب کنند.
- افراد در مشاغل خلاق: کمک می‌کند تا با دیگران همکاری کنند، ایده‌های جدید را پرورش دهند.
