دوره ارتقاء مهارت های اصلی زندگی
اعلام شده از طرف یونیسف با رویکرد سازمانی
مدرس: سعید حسینی فرد
عضوICF انگلستان وFCA ایران
فهرست
مقدمه………………………………………………………………………4
مهارت های زندگی……………………………………………………….5
اهداف مهارت های زندگی ……………………………………………..5
انواع مهارت های زندگی ………………………………………………..6
مهارت خودآگاهی ……………………………………………………….7
مهارت همدلی ……………………………………………………………7
مهارت روابط بین فردی …………………………………………………7
مهارت ارتباط موثر ………………………………………………………8
مهارت مقابله با استرس ………………………………………………..8
مهارت مدیریت بر هیجان ها…………………………………………..8
مهارت حل مسئله……………………………………………………….9
مهارت تصمیم گیری……………………………………………………9
مهارت تفکر خلاق………………………………………………………9
مهارت تفکر نقادانه…………………………………………………….9
نقش مهارت هاي زندگي در ارتقاي بهداشت رواني…………………10
مقدمه
امروزه عليرغم ايجاد تغييرات عميق فرهنگي و تغيير در شيوه هاي زندگي، بسياري از افراد ، در رويارويي با مسائل زندگي ، فاقد توانايي هاي لازم و اساسي هستند و همين امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشكلات زندگي روزمره و مقتضيات آن آسيب پذير نموده است.
بنابراين با توجه به مدارك و شواهد علمي و به منظور پيشگيري از آسيب هاي اجتماعي مانند خودكشي ، اعتياد ،خشونت ، رفتارهاي بزهكارانه و اختلالات رواني لازم است به موضوع بهداشت رواني و اهميت آن توجه بيشتري شود.
انسانها براي مقابله سازگارانه با استرس ها ، موقعيت هاي مختلف وكشمكش هاي زندگي به كاركردهايي نياز دارند كه آنان را در كسب اين توانايي تجهيز نمايد .
اين كاركردها بسيار زيربنايي هستند و در فرآيند تحول ، شكل مي گيرند .
كاركردهايي نظير شناخت عواطف و رفتارها كه در قالب ساختارهايي مانند عزت نفس ، خودكارآمدي ، توانايي حل مسئله ، مقابله ، درك از خود ، مهارت هاي اجتماعي و بين فردي تجلي مي يابند .
از آنجا كه عوامل فرهنگي و اجتماعي ، تعيين كننده ماهيت دقيق برنامه مهارت هاي زندگي هستند ، از اين رو آموزش ها ممكن است از نظر اهداف و محتواي آموزشي در كشورها و نواحي مختلف متفاوت باشد .با اين وصف ، برنامه مهارتهاي زندگي در كشورهاي مختلفي اجرا شده است
و به نظر مي رسد كه يك برنامه جامع بين فرهنگي باشد كه اساسأ بر رشد فلسفه اي نوين در نوجوانان و جوانان تأكيد دارد و آنان را تشويق مي كند تا مسئوليت اعمالشان را بر عهده بگيرند . فرآيند آموزش به گونه اي است كه آموزش گيرنده فعالانه با موضوع اين مهارتها درگير ميشود . آموزش از كسب دانش شروع مي شود و تا تبديل آن به يك نگرش و ظهور آن به صورت رفتار ادامه مي يابد .
مهارت هاي زندگي
منظور از مهارت هاي زندگي ، آن گروه توانايي هاي رواني – اجتماعي است كه فرد را براي مقابله مؤثر و پرداختن به كشمكش ها و موقعيت هاي زندگي ياري مي بخشد .اين توانايي ها فرد را قادر مي سازد تا در رابطه با ساير انسانها ، جامعه ، فرهنگ و محيط خود مثبت و سازگارانه عمل كند و سلامت رواني خود را تأمين نمايد .
اهداف مهارت هاي زندگي
برنامه هاي مختلفي كه بر اساس آموزش مهارت ها در زمينه ارتقاي سلامت رواني اجرا
مي شود مشتمل بر چندين هدف اصلي و اساسي هستند كه عبارتند از :
- تقويت اعتماد به نفس
- تقويت روحيه مشاركت و همكاري
- رشد و تقويت عواطف انساني
- ايجاد روحيه مقاومت در برابر تبليغات مسموم
- کمك به شناسايي و بيان احساسات
- تأمين سلامت جسمي و بهداشت رواني
- تقويت مهارت هاي ارتباطي
- ساختن يك شهروند متعادل و مقبول اجتماع
- تقويت روحيه همزيستي مسالمت آميز
- ارتقاءسازگاري فرد با خودش ، با ديگران و محيط زندگی
انواع مهارت هاي زندگي
سازمان بهداشت جهاني مهارت هاي زندگي را با عناوين دهگانه زير مشخص نموده است كه برخورداري از هر يك از اين مهارت ها مستلزم دانستن ، تمرين ، و به كارگيري هر چه بيشتر در زندگي روزمره است .
- مهارت خودآگاهي
- مهارت همدلي
- مهارت روابط بين فردي
- مهارت ارتباط مؤثر
- مهارت مقابله با استرس
- مهارت مديريت بر هيجان ها
- مهارت حل مسئله
- مهارت تصميم گيري
- مهارت تفكر خلاق
- مهارت تفكر نقادانه
مهارت خودآگاهي
” خودآگاهي ” توانايي شناخت خود و آگاهي از خصوصيات ، نقاط ضعف و قدرت ، خواسته ها ، ترس ها و انزجار ها است .
رشد خودآگاهي به فرد كمك مي كند تا دريابد تحت استرس قرار دارد يا نه و اين معمولأ
پيش شرط و شرط ضروري روابط اجتماعي و روابط بين فردي مؤثر و همدلانه است .
مهارت همدلي
همدلي يعني اين كه فرد بتواند زندگي ديگران راحتي زماني كه در آن شرايط قرار ندارد،
درك كند . همدلي به فرد كمك مي كند تا بتواند انسان هاي ديگر را حتي وقتي با آنها بسيار متفاوت است بپذيرد و به آنها احترام گذارد .
همدلي روابط اجتماعي را بهبود مي بخشد و به ايجاد رفتارهاي حمايت كننده و پذيرنده ، نسبت به انسان هاي ديگر، منجر مي شود .
مهارت روابط بين فردي
اين توانايي به ايجاد روابط بين فردي مثبت و مؤثر فرد با انسان هاي ديگر كمك مي كند . يكي از اين موارد ، توانايي ايجاد و ابقاي روابط دوستانه است كه در سلامت رواني و اجتماعي ، روابط گرم خانوادگي به عنوان يك منبع مهم حمايت اجتماعي و قطع روابط اجتماعي ناسالم نقش بسيار مهمي دارد .
مهارت ارتباط مؤثر
اين توانايي به فرد كمك مي كند تا بتواند كلامي يا غير كلامي و مناسب با فرهنگ ، جامعه و موقعيت خود را بيان نماید .
بدين معني كه فرد بتواند نظرها ، عقايد ، خواسته ها ، نيازها و هيجان هاي خود را ابراز و به هنگام نياز بتواند از ديگران درخواست كمك و راهنمايي نمايد .
مهارت تقاضاي كمك و راهنمايي از ديگران در مواقع ضروري ، از عوامل مهم يك رابطه سالم است .
مهارت مقابله با استرس
اين توانايي شامل شناخت استرس هاي مختلف زندگي و تأثير آنها بر فرد است .
شناسايي منابع استرس و نحوه تأثير آن بر انسان ، فرد را قادر مي سازد تا با اعمال و موضع گيري هاي خود فشار و استرس را کاهش دهد.
مهارت مديريت بر هيجان ها
اين توانايي فرد را قادر مي سازد تا هيجان ها را در خود و ديگران تشخيص دهد ، نحوه تأثير هيجان ها بر رفتار را بداند و بتواند واكنش مناسبي به هيجان هاي مختلف نشان دهد . اگر با حالات هيجاني ، مثل غم، خشم يا اضطراب درست برخورد نشود ، اين هيجانات تأثير منفي بر سلامت جسمي و رواني خواهند گذاشت و براي سلامت پيامدهاي منفي به دنبال
خواهند داشت.
مهارت حل مسئله
اين توانايي فرد را قادر مي سازد تا به طور مؤثري مسائل زندگي را حل نمايد .مسائل مهم زندگي چنانچه حل نشده باقي بمانند ، استرس رواني ايجاد مي كنند كه به فشار جسماني نيز منجر مي گردد .
مهارت تصميم گيري
اين توانايي به فرد كمك مي كند تا به نحو مؤثري در مورد مسائل زندگي تصميم گيري نمايد. اگر فردي بتواند فعالانه در مورد اعمالش تصميم گيري نمايد ، جوانب مختلف انتخاب ها را بررسي و پيامد هر انتخاب را ارزيابي كند ، مسلمأ در سطوح بالاتر بهداشت رواني قرار خواهد گرفت .
مهارت تفكر خلاق
اين نوع تفكر هم به حل مسئله و هم به تصميم گيري هاي مناسب كمك مي كند . با استفاده از اين نوع تفكر ، راه حل هاي مختلف مسئله و پيامدهاي هر يك از آنها بررسي مي شوند .
اين مهارت فرد را قادر مي سازد تا مسائل را از وراي تجارب مستقيم خود دريابد و حتي زماني كه مشكلي وجود ندارد و تصميم گيري خاصي مطرح نيست ، با سازگاري و انعطاف بيشتر به زندگي روزمره بپردازد.
مهارت تفكر نقادانه
تفكر نقادانه ، توانايي تحليل اطلاعات و تجارب است . آموزش اين مهارت ، فرد را قادر مي سازد تا در برخورد با ارزش ها ، فشار گروه و رسانه هاي گروهي مقاومت كند و از آسيب هاي ناشي از آن در امان بماند.
نقش مهارت هاي زندگي در ارتقاي بهداشت رواني
آموزش مهارت هاي زندگي ، فرد را قادر مي سازد تا دانش ، ارزش ها و نگرش ها را به توانايي هاي بالفعل تبديل كند مثل اين كه چه كاري بايد بكند و چگونه آن را انجام دهد .مهارت هاي زندگي توانايي هايي است كه فرد را قادر مي سازد انگيزه و رفتار سالم داشته باشد و فرصت و ميدان انجام چنين رفتارهايي را نيز ايجاد مي نمايد .از اين رو آموختن و به كاربستن اين
مهارت ها ، بر احساس فرد از خود و ديگران ، به اندازه ادراك ديگران از وي اثر مي گذارد . مهارت هاي زندگي ، بر ادراك افراد از كفايت خود ، اعتماد به نفس و عزت نفس اثر دارد و بنابراين نقش مهمي در سلامت روان دارد .
همراه با ارتقاي سطح بهداشت روان، انگيزه فرد از خود و ديگران ، پيشگيري از بيماري هاي رواني ، پيشگيري از مشكلات بهداشتي و مشكلات رفتاري افزايش مي يابد .
