نوآوری مدل کسب و کار یکی از مواردی است که از چند دهه پیش تا به الان، محبوبیت زیادی را به دست آورده که البته بر اساس پیشرفت تکنولوژی و نیاز مردم، باید همین اتفاق می‌افتاد. حتی بحث رقابت جهانی هم باعث شده تا رشد نوآوری مدل کسب و کار حتی سریع‌تر و بیشتر از گذشته نیز شود.
نوآوری کسب و کار زمانی به کار شما می‌آید که شما در یک وضعیت بدی باشید؛ برای مثال در واقعه کرونا، بسیاری از کسب و کارها از بین رفتند و این درحالی است که بسیاری از کسب و کارها با نوآوری، توانستند نه تنها کسب و کار خودشان را حفظ کنند، بلکه رشد و پیشرفت بیشتری را هم به دست بیاورند
در ادامه این مقاله قصد داریم تا بیشتر درباره نوآوری مدل کسب و کار با هم صحبت کنیم.
تعریف نوآوری مدل کسب و کار
اگر به اکثر کاسبان سنتی نگاه کنید، می‌بیند که هیچ علاقه‌ای به نوآوری مدل کسب و کار ندارند و حتی فکر می‌کنند که نوآوری در کسب و کار، به معنی افزایش و ایجاد هزینه‌های اضافی است؛ بسیاری از آنها هم فکر می‌کنند که تنها بخش نوآوری کسب و کار، به تغییر در روند مدل قیمت گذاری محصولاتشان است که این طرز فکر، کاملا اشتباست.
البته مدل قیمت گذاری محصولات فقط بخشی از نوآوری کسب و کار به شمار می‌رود و اگر به دنبال نوآوری در کاسبی خودتان هستید، باید علاوه بر قیمت، مراحل دیگری به مانند تولید محصول، تحویل محصول به مشتری و چگونگی کسب ارزش را هم تغییر دهید یا ایجاد کنید.
درواقع شما وقتی می‌توانید یک کسب و کار موفق داشته باشید که این سه بخش را به طور دقیق با یکدیگر ادغام کنید.
درواقع در کلاس‌های آموزشی، این سه بخش را با اسامی زیر می‌شناسند:
- ایجاد ارزش
- تحویل ارزش
- کسب ارزش
چرا نوآوری مدل کسب و کار اهمیت زیادی دارد؟
همانطور که در بالا هم توضیح دادیم، بسیاری از کسب و کارها و بدون توجه به همین موضوع‌ها، خیلی راحت باعث می‌شوند تا نقطه قوت کسب و کار خودشان را از بین ببرند.
یا اینکه یکی از سه بخش بالا را انجام می‌دهند؛ برای مثال با تاکید بر روی نیاز مشتری، ایجاد ارزش و کسب و ارزش را به کلی فراموش می‌کنند و یا اینکه با کیفیت کمتری انجام می‌دهند؛ همه این موارد باعث می‌شود تا بعد از مدت کوتاهی، از کسب و کار خودشان خسته شده یا شکست بخورند.
به عنوان مثال هم می‌توان به بیمارستان‌های خصوصی اشاره کرد؛ شما مثلا برای اینکه زودتر سلامت خودتان را به دست بیاورید، به جای بیمارستان‌های دولتی به سمت بیمارستان خصوصی رفتید؛ ولی این بیمارستان‌ها هم همیشه سعی می‌کنند تا شما را مریض جلوه دهند و هر چند وقت، یک نوبتی را برای شما رزرو کرده تا همیشه به دکتر و برای بررسی سلامتی خودتان مراجعه کنید.
چون اگر بیمارستان برای حفظ سلامتی شما سعی و تلاش کند، به خودش ضربه می‌رساند و اینجاست که مرحله تحویل ارزش به خوبی انجام نمی‌شود و اگر تحویل ارزش هم به خوبی انجام نشود، باعث می‌شود تا کسب ارزش نیز انجام نشود.
این در صورتی است که اگر خدمات مورد نیاز مشتری را ارائه دهند، می‌توانند به سودهای خیلی بیشتری برسند.
چند نمونه از نوآوری مدل کسب و کار
تا اینجا با معنی و اهمیت نوآوری مدل کسب و کار آشنا شدیم؛ حالا بهتر است که برای درک بهتر نوآوری مدل کسب وکار، چند نمونه از این موارد با هم بررسی کنیم.
1. مدل کسب و کار اشتراکی
خریدهای کسب و کار اشتراکی فقط یک بار انجام می‌شود و مشتری در همان یکبار خرید، می‌تواند از خدمات این کسب و کارها استفاده کند؛ این مدل کسب و کارها علاوه بر ایجاد ارزش، همزمان باعث تحویل ارزش می‌شوند و مشتری هم که از ارزش ارائه شده راضی است، حالا کسب و کار می‌تواند ارزش را از سمت مشتریان خودش کسب کند.
برای مثال می‌توان به محصولات آفیس به مانند ورد اشاره کرد؛ شما باید به صورت سالیانه، یک کد جهت فعالسازی نرم افزار office را خریداری کنید تا بتوانید به صورت کامل از خدمات این نرم افزارها بهره مند شوید. همه ما می‌دانیم که نرم افزار Word چیست و چه کاربردهایی دارد؛ برای همین قطعا کاربری که کد فعالسازی office را خریده، از خدمات ورد راضی است.
پس قطعا می‌توان گفت که سال بعد نیز مجددا کد فعالسازی آن را خریداری می‌کند. درواقع این معامله، یک معامله دو سر برد است؛ چون هم کاربر به چیزی که می‌خواه هد می‌رسد و هم مایکروسافت به فروش بیشتری می‌رسد. درواقع فروش بیشتر مایکروسافت به دلیل شناخت نیاز کاربر و ارائه خدمات بوده؛ به نظر شما اگر خدمات خوبی را در نرم افزار office ارائه دهد، کاربر مجددا و در سال بعد به سراغ خرید کد جدید می‌رود؟ قطعا نه!
2. مدل کسب و کار فری‌میوم
امروزه اکثر نرم افزارها و سایت‌ها، از این روش برای فروش بیشتر محصولات خودشان استفاده می‌کنند؛ فری‌میوم ترکیب دو کلمه Free و Premium است که معنی آنها به ترتیب رایگان و پولی می‌شود.
احتمالا شما هم با نسخه‌های رایگان و نسخه پولی نرم افزارها آشنا هستید؛ در این نرم افزارها، نسخه رایگان و پولی با یکدیگر ادغام می‌شوند. برای مثال می‌توانیم به یک نرم افزار اشاره کنیم. معمولا شرکت‌های برنامه نویسی و در زمان منتشر کردن برنامه خودشان، یک نسخه رایگان را هم در کنار نسخه پولی منتشر می‌کنند.
به این طریق، کاربران می‌توانند نسخه رایگان نرم افزار را دانلود کرده و از آن استفاده کنند؛ همانطور که می‌دانید، نسخه رایگان نرم افزارها هم دارای یکسری محدودیت‌ها هستند که درواقع نسخه رایگان به عنوان تست منتشر شده؛ اگر کاربر از عملکرد نسخه رایگان راضی بود، حالا می‌تواند نسخه پولی نرم افزار را خریداری کند.
مدل کسب و کار پلتفرمی
مدل کسب و کار پلتفرمی هم نمونه دیگری از نوآوری کسب و کار است. پلتفرم درواقع یک مکان به شمار می‌رود که می‌تواند باعث ایجاد عرضه و تقاضا شود و یا اینکه خودشان یک کسب و کار اینترنتی هستند.
البته امروزه اگر از هر کسی درباره پلتفرم‌ها سوال کنید، احتمالا ذهنش به سمت کسب و کارهای اینترنتی می‌رود و این در صورتی است که قدمت پلتفرم‌ها به زمان‌های قبل از اینترنت برمی‌گردد. برای مثال هم می‌توان به شرکت‌ها و کارخانه‌های روزنامه اشاره کرد.
ولی امروزه پلتفرم‌های دیجیتالی قاعدتا می‌توانند سودهای بیشتری را برای شما به همراه داشته باشند. از این پلتفرم‌های دیجیتالی که امکان کسب درآمد از آنها وجود دارد می‌توان به اسنپ، اپارات، دیجیکالا و … اشاره کرد.
مدل کسب و کار فروش مستقیم به مصرف کننده
در زمان‌های گذشته و قبل از ظهور اینترنت، همه مصرف کنندگان یا تولید کنندگان، فروش و خرید محصولات خودشان از عمده فروشان یا خرده فروشان انجام می‌دادند که در همان زمان، این عمده و خرده فروشان می‌توانستند تا سودها کلانی را از این طریق به دست بیاورند.
ولی امروزه و با ظهور و پیشرفت اینترنت، ورق به نفع کسب و کارهای اینترنت برگشته و اکثر مصرف کنندگان و تولید کنندگان، سعی می‌کنند تا محصولات خودشان را از طریق اینترنت به مشتریان خودشان، بفروشند.
اینترنت باعث شده تا هر کاربری بتواند از هر کجای ایران و با استفاده از یک گوشی هوشمند یا لپ تاپ، هر محصولی را که می‌خواهد بخرد و یا هر محصولی که می‌خواهد را بفروشد.
درواقع کسب و کارهای فروش مستقیم به مصرف کننده باعث شده تا تمامی واسطه‌ها از بین بروند و مشتری و فروشنده، بتوانند به طور مستقیم همدیگر را پیدا کرده و مراحل خرید و فروش خودشان را از همدیگر انجام دهند.